مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری، تعاونی‌های تولید و شرکت‌های سهامی زراعی سازمان مرکزی تعاون روستایی با بیان این‌که تقویت تعاونی‌های تولید سبب رشد و توسعه کشاورزی می‌شود، گفت: نظام بهره‌برداری کشاورزی یک سازه اجتماعی است و برای افزایش راندمان تولید و بهره‌وری منابع آب و خاک این سازه اجتماعی مانند سازه‌های فنی و مهندسی نیازمند طراحی، ساخت و ترمیم است.

به‌گزارش «سبزینه»، حمید زارع قنات نوی اظهار داشت: اهداف نظام‌های بهره‌برداری افزایش بهره‌وری از عوامل تولید، افزایش درآمد بهره‌برداران و افزایش اثربخشی نظام‌های بهره‌برداری موجود است.

مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی اضافه کرد: اراضی موجود در کشور خرد و پراکنده هستند و اشکال مختلفی دارند و یکی از وظایف ما ساماندهی این اراضی خرد است. همچنین توسعه کشاورزی صنعتی از اهداف ماست که در زنجیره ارزش قرار می‌گیرد.

به گفته وی، در توسعه و مدیریت نظام بهره‌برداری، ارتقای ساختار سنتی به سمت ساختارهای نظام‌مند است.

ارتقای نظام‌های بهره‌برداری در راستای رشد تولید و بهره‌وری

زارع قنات نوی در ادامه به چالش‌های موجود در بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: خرد و پراکنده بودن اراضی، غیراقتصادی بودن واحدهای تولیدی و امثال آن از جمله چالش‌های پیش‌ روی بخش کشاورزی است و شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی ما را ملزم کرده که نظام‌های بهره‌برداری را ارتقاء دهیم.

مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی همچنین به الگوهای موجود در نظام بهره‌برداری اشاره کرد و گفت: یکی از این الگوها شرکت‌های تعاونی تولیدی است.

به گفته وی یک‌هزار و 445شرکت تعاونی تولیدی در ایران وجود دارد که سه میلیون و 300هزار هکتار از اراضی کشور تحت پوشش این تعاونی‌های تولید هستند و 420هزار نفر نیز در آن‌ها فعالیت می‌کنند.

وی الگوی دیگر در نظام‌های بهره‌برداری را شرکت‌های سهامی زراعی دانست که در این شرکت‌ها کشاورزان سهامدار هستند.

به گفته زارع قنات نوی، 33شرکت سهامی زراعی در ایران وجود دارد که 90هزار هکتار از اراضی کشور را تحت پوشش دارند و هشت‌هزار بهره‌بردار نیز سهامدار آن هستند.

وی خاطرنشان کرد: از دیگر الگوهای موجود در نظام بهره‌برداری شرکت‌های کشت و صنعت خصوصی هستند که این شرکت‌ها سه‌هزار و 600هکتار از اراضی را تحت پوشش دارند و به شش تای آن‌ها مجوز فعالیت دادیم.

زارع قنات نوی آخرین الگوی موجود در نظام بهره‌برداری را نیز نظام بهره‌برداری خانوادگی دانست که به شکل خرده دهقانی است.

طرح‌های ملی کشاورزی در ایران

مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی در ادامه به طرح‌های ملی کشاورزی در کشور اشاره کرد و گفت: فاز نخست طرح احیاء 550هزار هکتار از اراضی خوزستان و ایلام در سطح 295هزار هکتار برای حدود 17هزار و 800بهره‌بردار انجام شد و در این طرح 110شرکت تعاونی تولیدی ایجاد شدند و مشغول فعالیت هستند.

زارع قنات نوی همچنین به طرح آبیاری و زهکشی غرب و شمال غرب اشاره کرد و گفت: در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، کردستان، کرمانشاه و ایلام پروژه‌ای با مساحت 223هزار هکتار در نظر گرفته شده است که از 200الگوی بهره‌برداری 171الگو که شامل شرکت‌های تعاونی تولیدی، سهامی زراعی و بعضاً کشت و صنعت هستند، تشکیل شدند. تعداد بهره‌برداران این پروژه 58هزار نفر هستند و سیستم مدیریت آن هم مانند طرح خوزستان و سیستان تشکیل گروه‌های هم‌آب است.

مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی با اشاره به طرح آبیاری 46هزار هکتار از اراضی سیستان که در استان سیستان و بلوچستان و در پنج شهر آن اجرا شده است، تصریح کرد: این طرح دارای 17الگوی نظام بهره‌برداری است و 16واحد عمرانی نیز برای آن تشکیل شده است. برای این 46هزار هکتار 65هزار بهره‌بردار وجود دارد که این 65هزار نفر گروه‌های هم‌آب تشکیل داده‌اند.

تعاونی‌های تولید کمک‌رسان بهره‌برداران هستند

زارع قنات نوی در پایان گفت: اگر تعاونی‌های تولید توانمند شوند و پایدار بمانند، می‌توانند کمک‌رسان مردم باشند و از تهیه نهاده‌های کشاورزی و مکانیزاسیون تا مدیریت منابع آب به کشاورزان کمک کند. در این تعاونی‌ها کارشناسان کشاورزی بسیاری حضور دارند، ولی این تعاونی‌ها نیازمند حمایت هستند تا به مرور زمان توانمند و در نهایت به مردم واگذار شوند.

با توجه به این‌که حدود 85درصد نیاز کشور به روغن از طریق واردات تأمین می‌شود، از همین‌رو یکی از مهم‌ترین سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی در یک‌دهه اخیر، کاهش وابستگی به واردات این محصول و تولید روغن سالم به‌واسطه کشت دانه‌های روغنی است. در این بین کلزا به‌دلیل خاصیت سازگاری با محیط، نیاز آبی کم، ارزش تناوبی بالا، کنترل علف‌های هرز، استفاده بهینه از رطوبت و بارندگی، مقاومت بالا در برابر سرما، برداشت زودهنگام و درنتیجه آماده‌شدن زمین برای کشت دوم و دارا بودن ۴۰درصد روغن بسیار باکیفیت و ۵۷درصد کنجاله برای دام، یکی از دانه‌های روغنی باکیفیت و ایده‌آل برای کشت محسوب می‌شود. با وجود این، به‌دلیل مشکلاتی که کشاورزان دارند، چند سالی است کشت کلزا در کشور درجا می‌زند. نبود ماشین‌آلات و تجهیزات برداشت، سرمازدگی، آفت‌ها، هزینه بالای نهاده‌های تولید، پایین‌بودن قیمت خرید تضمینی و مشکلات مربوط به فروش محصول ازجمله مواردی است که کشاورزان را نسبت به کاشت دانه روغنی کلزا دلسرد کرده است، به‌طوری‌که تولید کلزا از 400هزار تن در سال 97 به 330هزار تن در سال زراعی 98-99رسید. در همین ارتباط «سبزینه» با چند تن از کارشناسان و کشاورزان کلزاکار به گفت‌وگو نشسته است تا دلایل کاهش تولید کلزا و عدم استقبال از کشت این محصول را بررسی کند.

افزایش 4برابری قیمت نهاده‌های تولید کلزا

یکی از کلزاکاران البرزی با اشاره به افزایش قیمت نهاده‌های تولید این محصول گفت: قیمت کود و سموم مورد استفاده برای کشت کلزا سه تا چهاربرابر شده و این درحالی است که از زمان کاشت تا برداشت محصول باید چندبار از سم و کود استفاده کنیم و افزایش یک‌باره قیمت‌ها ما را دچار مشکل کرده؛ به‌طور مثال سمی را که حدود 50هزار تومان قیمت داشت، اکنون 150 تا 200هزار تومان خریداری می‌کنیم. برخی از سموم را هم مجبوریم از بازار آزاد و با قیمت‌های بالاتر تهیه کنیم. از طرف دیگر، اگر از این سموم هم استفاده نکنیم، دو سال دیگر به‌دلیل رشد علف‌های هرز دیگر نمی‌توان در زمین‌ها کشت کرد.

احمد ناصحی در گفت‌وگو با «سبزینه» افزود: حالا که قیمت نهاده‌های تولید افزایش داشته است، باید قیمت خرید تضمینی هم متناسب با آن باشد؛ نه این‌که با این همه زحمت و هزینه نگران فروش محصول هم باشیم.

وی ادامه داد: در سال‌های اخیر مسئولان وزارت جهاد کشاورزی کشاورزان را به کشت کلزا ترغیب می‌کنند، اما عدم حمایت آن‌ها باعث می‌شود از تولید خود پشیمان شویم و ترجیح دهیم همان گندم و جو را بکاریم.

ناصحی اضافه کرد: انتظار می‌رود وقتی محصولی برای کشت از سوی جهاد کشاورزی پیشنهاد می‌شود، بازار خرید، دستگاه‌های مجهز، انبار و سایر زیرساخت‌های دیگر نیز برای آن فراهم شود تا کشاورز رغبت داشته باشد سال بعد نیز به کشت آن محصول اقدام کند.

نبود ماشین‌آلات مخصوص، ضایعات کلزا را افزایش می‌دهد

یکی دیگر از کلزاکاران در شهریار نیز نبود ماشین‌آلات و تجهیزات را ازجمله مشکلات کشاورزان عنوان کرد و گفت: نبود کمباین‌های مخصوص باعث افزایش ضایعات کلزا می‌شود. تعداد کمباین‌های برداشت کلزا بسیار کم است و کشاورزان مجبور هستند از کمباین‌های دیگر استفاده کنند که این کار باعث کاهش کیفیت محصول و ریزش آن می‌شود.

نادر خادم‌آبادی در گفت‌وگو با «سبزینه» اظهار کرد: قیمت هدهای مخصوص برداشت کلزا بالاست و بسیاری از کشاورزان توان خرید آن را ندارند. مگر کشاورز چقدر سود می‌کند که 30میلیون تومان هم برای خرید هد هزینه کند؟

وی با انتقاد از قیمت خرید تضمینی این محصول بیان کرد: با وجود این‌که شاهد رشد تورم و بالا رفتن قیمت اکثر محصولات هستیم، ولی قیمت کلزا چندان رشدی نسبت به سال گذشته نداشته است؛ درحالی‌که دولت می‌تواند با افزایش قیمت خرید تضمینی این محصول و ایجاد انگیزه در کشاورزان، تولید داخل را افزایش دهد و مانع از واردات شود.

قیمت خرید تضمینی کلزا متناسب با هزینه‌های تولید نیست

رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور نیز با تأکید بر حمایت دولت از کاشت دانه‌های روغنی به‌ویژه کلزا گفت: مهم‌ترین دلیلی که باعث شده کشاورزان رغبتی به کاشت کلزا نداشته باشند، قیمت پایین خرید تضمینی است. طبق برنامه‌ها و اهداف وزارت جهاد کشاورزی، طی سال‌های اخیر باید سطح زیرکشت کلزا افزایش پیدا می‌کرد، اما نه‌تنها این اتفاق نیفتاده است، بلکه از سال96 به بعد شاهد کاهش سطح زیرکشت این محصول هستیم.

محمدشفیع ملک‌زاده در گفت‌وگو با «سبزینه» افزود: کلزا یک محصول استراتژیک برای کاهش وابستگی به واردات روغن است و با توجه به این‌که تحریم‌ها و افزایش قیمت ارز، واردات را با سختی مواجه کرده، باید با حمایت از تولید داخل بتوانیم امنیت غذایی کشور را تأمین کنیم.

وی با اشاره به مزیت‌های کشت کلزا خاطرنشان کرد: کلزا علاوه‌بر این‌که باعث کاهش وابستگی به واردات روغن می‌شود، در از بین رفتن بیماری پاخوره گندم، ‌کاهش علف‌های هرز، کاهش آفات و بیماری‌ها و اصلاح خاک هم مؤثر است.

ملک‌زاده عنوان کرد: دولت باید با تعیین قیمت خرید تضمینی مناسب برای کلزا، کشاورزان را به کشت این محصول تشویق کند؛ به‌خصوص در ماه‌های اخیر که قیمت کود و سم آزاد شده است، دیگر قیمت خرید تضمینی قبلی متناسب با هزینه‌های تولید نیست. در این خصوص دولت باید مطابق قانون قیمت‌ها را تعیین کند و قیمت‌های پیشنهادی باید براساس هزینه‌های واقعی، عادلانه و منطقی باشد؛ در غیر این‌صورت کشاورزان برای تولید این محصول رغبتی نخواهند داشت.

کاهش تولید کلزا از 400هزار به 330هزار تن

مجری طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی هم با اشاره به روند کاهشی کشت کلزا و لزوم ایجاد انگیزه در کشاورزان برای کشت این محصول استراتژیک گفت: باوجود این‌که کلزا بالای 40درصد روغن دارد و در همه استان‌های کشور قابل کشت است، اما روند کشت این محصول روبه کاهش است. گفتنی‌است تولید کلزا از 50هزار تن در سال 94 به 400هزار تن در سال 97 رسید، اما این روند افزایشی رو به کاهش گذاشته، به‌طوری که در سال زراعی 98-99 تولید کلزا به 330هزار تن رسید که مهم‌ترین دلیل آن واردات روغن و کنجاله با ارز دولتی و پایین‌بودن قیمت خرید تضمینی دانه‌های روغنی است.

علی‌رضا مهاجر در گفت‌وگو با «سبزینه» افزود: طبق اهداف و برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، باید طی 10سال  70درصد روغن و 50درصد کنجاله از کشت داخل تأمین می‌شد، اما برخی مشکلات باعث شده است نتوانیم به اهدفمان برسیم و روند کشت دانه‌های روغنی کاهش داشته است. با وجود این، به‌دنبال راه‌هایی جهت ایجاد انگیزه در کشاورزان برای کشت دانه‌های روغنی هستیم.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین دلایلی که کشاورزان برای عدم کاشت کلزا عنوان می‌کنند، پایین‌بودن قیمت خرید تضمینی است؛ البته امسال قیمت خرید تضمینی نسبت به سال گذشته افزایش داشته و کیلویی هفت‌هزار و 800تومان اعلام شده است. همچنین کشاورزان می‌توانند محصول کلزای خود را در بازار با قیمت آزاد به فروش برسانند و هر مقدار از محصولشان را که به فروش نرفت، می‌توانند با قیمت مصوب بفروشند.

افزایش تولید دانه‌های روغنی با کشت قراردادی

مهاجر کشت قراردادی را از دیگر راهکارهای افزایش کشت دانه‌های روغنی عنوان و تأکید کرد: برای حمایت بیش‌تر از کشاورزان کلزاکار قرارداد کشت مشارکتی این محصول بین کارخانه‌های روغن‌کشی و کشاورزان منعقد شده است که بر این اساس، این کارخانه‌ها متعهد می‌شوند نهاده‌های مصرفی کشاورزان را تأمین و درنهایت محصول را با قیمتی بالاتر از نرخ خرید تضمینی از کشاورز خریداری کنند. در همین زمینه تاکنون با 10کارخانه روغن‌کشی در استان‌های مختلف تفاهم‌نامه امضاء کرده‌ایم و با این طرح دیگر کشاورزان نگران فروش محصول خود نخواهند بود.

وی اضافه‌کرد: یکی دیگر از راهکارهایی که برای حمایت از کلزاکاران اندیشیده شده، ارائه تسهیلات بانکی است. به این صورت که به ازای هر هکتار سطح زیرکشت کلزا، شش‌میلیون تومان تسهیلات در اختیار کشاورز قرار می‌گیرد.

مجری طرح دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی خاطرنشان کرد: خوداتکایی در دانه‌های روغنی یکی از مهم‌ترین طرح‌های وزارت جهاد کشاورزی درجهت کاهش وابستگی به واردات روغن کشور است؛ طرحی که به سرانجام رسیدن آن می‌تواند منجر به تأمین امنیت غذایی، اشتغال‌زایی و جلوگیری از خروج ارز از کشور شود که امیدواریم با همکاری کشاورزان و حمایت دولت این اتفاق بیفتد.